Ganoderma lucidum nedir, tarihçesi nasıldır?
Reishi, Ling-zhi, mannentake veya ölümsüzlük mantarı olarak da bilinen Ganoderma lucidum, Çin Tıbbında yaklaşık 2000 yıldır kullanılan bir mantar türüdür. Parlak bir yüzeye, odunsu bir dokuya ve koyu kırmızı bir renge sahiptir. Adını da Latince'de parlak anlamına gelen “lucidus” kelimesinden almaktadır. Çin tıbbında 2000 yıldır tıbbi mantar olarak tanınan G. lucidum, 1400’lü yıllardan itibaren sanatta ve dinde de geniş yer bulmaya başlamıştır. Taoizm ile ilişkilendirilmiş; resim, oyma, aksesuar gibi sanat öğelerinde yer almıştır. Kutsal mantar olarak nitelendirilen G. lucidumun, “ölümsüzlerin evinde” yetiştiğine inanılmıştır.
Doğal ortamda yetişen G. lucidum, oldukça nadir bulunduğundan önceleri yalnızca soylu halkın erişebildiği bir ürün olmuştur. Sonraları ise, doğada düzensiz dağılımına bağlı elde edilme zorluğu ve artan talep nedeniyle yetiştiriciliğine başlanmış ve 1970’lerden bugüne G. lucidum yetiştiriciliği mantarın ana kaynağı olmuştur.
Son 15 yılda 90’dan fazla markaya ait G. lucidum ürünleri tescil edilmiş ve uluslar arası pazara girmiştir. Tüketimi hızla artış gösteren G. lucidum, her yıl Dünya'da binlerce ton tüketilmektedir. 2002 yılında yapılan bir istatistik çalışmasında, G. lucidumun Dünya çapında yıllık üretiminin yaklaşık 4700 ton olduğu ve bunun 3800 tonunun Çin’de üretildiği belirtilmiştir. G. lucidum ürünleri toz, beslenme takviyeleri, çay, şurup, krem, saç toniği gibi çeşitli formlarda; en yaygın olarak da toz haline getirildikten sonra kapsül ya da tablet formunda satılmaktadır. Bu ürünler mantarın miçel, spor, gövde gibi farklı bölümlerinden üretilebilmektedir.
Çin’de ruhani gücün bitkisi olarak kabul edilen; sağlık, uzun ömürlülük, başarı ve ilahi gücün sembolü olarak gösterilen G. lucidum; diğer kültür mantarlarının aksine besin değeri ile değil, tıbbi özellikleriyle ön plana çıkmaktadır. Genellikle meşe ve erik ağaçlarının üzerinde yetiştirilen bu mantar enerjiyi artırıcı, bağışıklık sistemini uyarıcı ve ömrü uzatıcı etkisinin olduğu düşünülerek Çin tıbbında yaygın olarak kullanılmaktadır. G. lucidumun kanserdeki etkisi ise, içerdiği beta glukan ve triterpen isimli maddelere dayandırılmaktadır. Beta glukanların bağışıklık sistemini uyardığı; triterpenlerin ise çeşitli kanser hücrelerine karşı öldürücü etkiye sahip olduğu düşünülmektedir. Ayrıca triterpenlerin, tümörün konak dokuyu istila etmesi ve yayılmasını engellediği de iddia edilmektedir.
Ganoderma lucidumun etkileri üzerine yapılan laboratuvar çalışmalarının sonuçları nelerdir?
G. lucidumun, uzun yıllardır başta kanser olmak üzere birçok hastalığın tedavisi ve önlenmesinde etkili olduğu iddia edilmekte ve savunulmaktadır. Bu iddialar temelde dayanağını laboratuvar ve hayvan çalışmalarından almaktadır. Literatürde G. lucidum özütünün; bağışıklık sistemini düzenleyici, yangıyı (iltihap) önleyici, böbreği ve karaciğeri koruyucu etkilerinin gösterildiği laboratuvar ve hayvan çalışmaları mevcuttur. Anti-kanser özelliklerinin araştırıldığı laboratuvar ve hayvan deneylerinde ise; çoğalmayı önleyici (antiproliferatif) etkisinin olduğu, hücre döngüsünü durdurarak ve doğal öldürücü hücreleri (natural killer) uyararak tümör hücrelerinde öldürücü etki gösterdiği raporlanmıştır. Ayrıca fareler üzerinde yapılan iki çalışmada, anti-anjiogenik (yeni damar oluşumunu önleyici) etkinliğe de sahip olduğu belirtilmiştir. G. lucidumun, Agaricus Blazi Murill mantarı ile karışımının rahim içi zarı (endometrium) kanserli hücre serilerinde denendiği bir çalışmada ise; kanser hücrelerinin yaşayabilirliği ve çoğalmasının azaltıldığı raporlanmıştır. Bunun yanında radyoterapinin etkinliğini artırdığı, kemoterapiye bağlı bulantıyı azalttığı, yumurtalık kanseri hücrelerinin kemoterapi ilacı sisplatine duyarlılığını artırdığını belirten çalışmalar da mevcuttur.
G. lucidumun kanserdeki etkilerine yönelik laboratuvar çalışmalarında en güçlü sonuçlar meme kanseri hücre serilerinden elde edilmiştir. 2014 yılında yayımlanan, fareler üzerinde yapılan bir çalışmada; insan meme kanseri hücreleri, fare meme dokusuna yerleştirilerek gün aşırı G. lucidum verilmiştir. Sonuçta; G. lucidumun, memeden akciğere metastazı baskıladığı görülmüştür. Nisan 2015’te Cancer Research Dergisi'nde yayımlanan bir çalışmaya göre de; G. lucidum, HER2+ iltihabi meme kanseri hücrelerinde Lapatinib ile birlikte kullanıldığında bazı hücre serilerinde etkili olmuş ve hücrelerin yaşayabilirliğini azaltmıştır. Bir başka çalışmada da; G. lucidum özütü, iltihabi meme kanserinde tümör büyümesini azaltmıştır.
Klinik çalışmaların sonuçları nelerdir?
G. lucidumun kanser hastaları üzerinde denendiği klinik çalışmalar oldukça sınırlıdır ve sonuçlar bazı açılardan eksik raporlanmıştır. Çin’de yapılan bazı klinik çalışmalarda birtakım olumlu sonuçlar elde edilmiştir. Ancak bu çalışmalar hasta seçimi, kullanılan ekstreler gibi yönlerden yeterince standardize edilmediğinden güven vermemektedir. Bunlardan birinde G. lucidumun, bağışıklık sistemi belirteçleri olan interlökin-2 (IL-2), IL-6, interferon γ (IFN-γ) seviyelerini yükselttiği; doğal öldürücü hücrelerin aktivitelerinde artış sağladığı gözlenmiştir. Bir başka çalışmada da; kemoterapi veya radyoterapiyle birlikte G. lucidum kullananlarda, yalnızca kemoterapi veya radyoterapi kullananlara kıyasla daha fazla pozitif yanıt elde edilmiştir. Ayrıca bağışıklık sistemi belirteçlerden CD3, CD4, CD8’de de bir miktar artış gözlenmiştir. Yine bir başka çalışmada ise, kalın bağırsak adenomlarının gelişimini baskıladığı raporlanmıştır.
Prestijli tıp dergilerinden PLoS One’da 2012 yılında yayımlanan bir çalışmada; meme kanseri teşhisi sonrası Ginseng ve/veya G. lucidum kullanımının yaşam kalitesine etkisi araştırılmıştır. 4149 meme kanserli hasta üzerinde yapılan çalışmada; ginseng kullanımının yaşam kalitesine anlamlı bir etkisi gözlenmemiştir. G. lucidum ise, sosyal anlamda pozitif etki yaratırken, fiziksel anlamda yaşam kalitesini negatif etkilemiştir.
2012 yılında Cochrane Collaboration tarafından yapılan bir derlemede yalnızca 5 çalışma dahil edilme kriterlerini karşılamıştır. Bu çalışmalarda da ürün içerikleri yeterince tanımlanmamış, ayrıca katılımcıların tamamı Asya ülkelerinden alınmıştır. Sonuç olarak araştırmacılar, G. lucidumun kanser hastaları için kullanımı adına yeterli veri olmadığı sonucuna varmıştır. 2015 yılında Integrative Cancer Therapy Dergisi'nde yayımlanan bir derlemede de; laboratuvar ve klinik öncesi çalışmalarda olumlu sonuçlar elde edilmesine rağmen, klinik çalışmaların yeterli olmadığı ve yapılacak yeni çalışmalarda doğrudan mantar yerine glukan, triterpen gibi bileşenlerin üzerinde çalışılması gerektiği sonucuna varılmış ve “faydaları net olarak ortaya konulduktan sonra bu bilginin ilaç geliştirmede kullanılması gerektiği” belirtilmiştir.
Kaynak
1) Sissi WG, John Y, John AB, Iris FFB. Ganoderma lucidum (Lingzhi or Reishi): A Medicinal Mushroom. In Benzie & Wachtel-Galor (eds) Herbal Medicine: Biomolecular and Clinical Aspects. Chapter 9. 2nd ed. Florida: CRC Press.
2) McMeekin D. The perception of Ganoderma lucidum in Chinese and Western culture. Mycologist. 2005;18:165–9.
3) Wasser S. P, Coates P, Blackman M, Cragg G, Levine M, Moss J, White J. Reishi or Lingzhi (Ganoderma lucidum). Encyclopedia of Dietary Supplements. 2005:680–90.
4)Chang S. T, Buswell JA. Safety, quality control and regulational aspects relating to mushroom nutriceuticals. Proc. 6th Intl. Conf. Mushroom Biology and Mushroom Products. 2008:188–95.
5) Lin SC. Medicinal Fungi of China-Production and Products Development. Beijing, Chinese Agricultural Press; 2000.
6) Tim L, Yihuai G, Shufeng Z. Global Marketing of Medicinal Ling Zhi Mushroom Ganoderma lucidum (W.Curt.:Fr.) Lloyd (Aphyllophoromycetideae) Products and Safety Concerns. International Journal of Medicinal Mushrooms. 2004; 6:189-194.
7) Chang ST, Buswell JA. Ganoderma lucidum - a mushrooming medicinal mushroom. International Journal of Medicinal Mushroom 1999;1:139–46.
8) Lin ZB. Cellular and molecular mechanisms of immuno-modulation by Ganoderma lucidum. J Pharmacol Sci. 2005;99: 144–153.
9) Liao SF, Liang CH, Ho MY, Hsu TL, Tsai TI, Hsieh YS, Tsai CM, Li ST, Cheng YY, Tsao SM, Lin TY, Lin ZY, Yang WB, Ren CT, Lin KI, Khoo KH, Lin CH, Hsu HY, Wu CY, Wong CH. Immunization of fucose-containing polysaccharides from Reishi mushroom induces antibodies to tumor-associated Globo H-series epitopes. Proc Natl Acad Sci U S A. 2013;110:13809-14.
10) Lin SB, Li CH, Lee SS, Kan LS. Triterpene-enriched extracts from Ganoderma lucidum inhibit growth of hepatoma cells via suppressing protein kinase C, activating mitogen-activated protein kinases and G2-phase cell cycle arrest. Life Sci. 2003;72:2381–2390.